Tessa's Loempia avontuur

Een keer in de maand op vrijdagmiddag, maak ik samen met de kinderen een uitstapje naar de loempiakraam. Het is een soort ritueel geworden voor ons gezin. Terwijl ik wacht op mijn bestelling, ben ik vaak getuige van kleine, maar betekenisvolle momenten die me aan het denken zetten.

Vorige week stond ik te wachten op de loempia’s toen er een andere vrouw een loempia bestelde. Ze betaalden vrouw in de kraam ik zal haar Lie noemen, met een bijna geheel doorgescheurd vijfje. Ik zag Lie in de kraam bedenkelijk kijken maar ze nam het vijfje aan. Ze plakte hem met een plakbandje. Ze keek ernaar, twijfelde en nam een hele minuut terwijl ze zich vermande. Ze draaide zich om en zocht in mijn ogen steun. Ik keek haar vriendelijk en bemoedigend aan, alsof ik haar in gedachten toefluisterde: ‘Het is goed! Ik steun je!  Ze vroeg me zachtjes: ‘Wat denken jij, deze goed?’

Ze was de taal niet geheel machtig en keek onzeker. Ik keek haar aan en zei: “Ik zou een ander briefje vragen, voor de zekerheid”. En zo geschiedde.

De vrouw naast me keek alsof ik haar had verraden ze begon in zichzelf te mompelen maar pakte een nieuw vijfje. Lie keek me dankbaar aan…

Deed ik hier goed aan?

Een week later stond ik er weer. Ik had mijn bestelling al geplaatst en er kwam een vrouw na mij twee loempia’s bestellen. Even voor de duidelijkheid. Gezien mijn grote gezin bestel ik er tien. Daarbij krijg ik dan gratis twee kleine zakjes saus. Om die tien loempia’s mee te verorberen.

Deze vrouw bestelde twee loempia’s. Ze zei, “ik wil extra saus”.

Lie pakte twee extra zakjes en gaf de dame er vier. Ik zag aan haar houding dat ze dit met tegenzin deed.  De dame die de twee loempia’s bestelde zal ik voor het gemak Graaidame noemen.  Graaidame zei toen, graaiend over de toonbank van de kraam met haar vingers in het mandje van de sausjes: “Doe deze twee er ook bij en geef me eens een extra zakje!” Ze wees daarbij met haar handen vol zakjes saus naar de papieren zakjes achter de toonbank. Zonder pardon commandeerde ze Lie in haar eigen kraam.

Ik observeerde mijn gevoelens en besloot verder te kijken wat er zou gebeuren terwijl ik mijzelf beheerste en in mijzelf tegen de verontwaardigde delen zei: “het is niet onze zaak. Letterlijk niet en figuurlijk ook niet!“ maar; zo zeiden mijn innerlijke stemmetjes, “die saus kost geld, die papieren zakjes zijn best duur en de manier waarop ze die zakjes bij elkaar graait is echt onbehoorlijk!!”  

Ik suste mijzelf. “Lie kan dit vast zelf oplossen. Het is niet aan mij hier iets over te zeggen.” Ik kneep mijn handen ineen en beheerste mijzelf. Ik besloot wel indringend naar de graaidame te kijken in de hoop dat ze zou stoppen met haar onbehoorlijkheid.

De dame stopte daar zes (!) zakjes saus in. En terwijl graaidame stond te wachten op die twee loempia’s, graaide ze toch nóg een paar extra zakjes erbij en stopte ze die in haar tas. Ze zag mijn blik, die boekdelen sprak. Ze keek weg terwijl ze hardop tegen niemand in het bijzonder zei: “wij houden van saus thuis!”. Ze had dus voor de twee loempia’s acht (!) zakjes saus bij elkaar gegraaid.

Alle stemmetjes in mij kwamen in opstand. Ik probeerde ze nog een keer te sussen door aan te geven dat de Graaidame wellicht geen geld had om zelf saus te kopen. De stemmetjes discussieerden ferm terug: ‘Dan zou ze ook geen geld hebben voor de twee loempia’s!” en zo zeiden ze nog feller: “Dan zou ze ook niet die duren gelnagels kunnen veroorloven waarmee ze die zakjes allemaal uit het mandje had geplukt!”

Innerlijk verstomde ik. Ik was het eigenlijk met al die verontwaardigde stemmetjes eens.

Ik wilde er zoooo graag iets van zeggen dat ik mijzelf verbaasde. Het ging mij gewoon echt niks aan! Ik keek naar Lie en nodigde met mijn ogen Lie uit er iets van te zeggen. Maar op de een of andere manier deed ze dat niet. Ik voelde dat Lie het echt niet leuk vond, toch zei ze niks. Ze keek alleen opgelaten. En ik voelde sympathie voor haar. Was het haar cultuur? Of wilde ze haar klant niet afschrikken?

Ik zei niets, en deed niets om haar te helpen. Was dit goed?

Ik voelde plaatsvervangende schaamte. Terwijl Graaidame onbeschaamd nog meer sauszakjes in haar tas stopte, leek niemand iets te durven zeggen. Lie gaf -met tegenzin- toe en overhandigde zelfs het extra papieren zakje. Het voelde verkeerd, maar ik wist dat het niet mijn plaats was om iets te zeggen. Mijn innerlijke stemmetjes mopperden oordelend: "Dit kan toch niet, die zakjes kosten geld! Ze heeft dure nagels, maar kan geen saus betalen, onzin!? Ze kan het toch op zijn minst vragen wat extra zakjes kosten?" innerlijk overwoog ik zelfs om nog een extra zakje te vragen en aan te bieden om ervoor te betalen, om zo indirect een suggestie te doen. Wat een "bemoeiallerige" gedachten had ik!

Met moeite hield ik mijn mond, en observeerde het geheel. Had Lie hier niet iets van moeten zeggen? Had ik moeten ingrijpen? Uiteindelijk vond ik rust in de gedachte dat iedereen zijn eigen plek heeft, zoals het systemisch denken leert.

Lie had me niet om hulp gevraagd, en ongevraagd advies is zelden effectief. Toch bleef de situatie me dwarszitten.

Systemisch denken leert: Wanneer je je er toch in mengt, stijg je als het ware op van je plek en wordt je ondanks je goede bedoelingen toch niet gehoord. Het is een systemische wetmatigheid dat je pas serieus wordt genomen wanneer je daartoe wordt uitgenodigd of wanneer het je taak is.

Het kostte me echter zo veel moeite, dat ik nu enkele dagen later dus deze blog erover schrijf. Ik weet dat ik graag ondersteun en deze helpreflex wordt geactiveerd wanneer ik iets zie wat in mijn ogen onrechtvaardig is.

Drie dagen later besloot ik alsnog iets te doen. De volgende keer dat ik de kraam bezoek, laat ik een klein bordje achter met: "Eén sauszakje gratis, extra zakjes 25 cent." Lie beslist zelf of ze het ophangt of niet. Ga ik hiermee buiten mijn plek? Misschien. Maar soms voelt het gewoon goed om een handje te helpen, ook als het niet direct je zaak is. Het aanbod is er, en als Lie het afwijst, is dat helemaal oké. Soms mag je je hulp aanbieden, en kijken wat de ander ermee doet.